Home > Flamenco > Palos > Oorsprong > Spanje Folklore > Villancicos

Villancicos

De Villancicos is de meest simpele uiting van populaire castellaanse gedichten. De bron is de Zéjel (Spaans-Arabisch middeleeuwse dichtvorm) en bestaat uit drie delen:
Het refrein (estribillo), het centrale thema (copla) en opnieuw het refrein.

De thema’s refereren aan religieuze onderwerpen (veelal Kerstmis). Door de tijden heen zijn deze gecultiveerd. Er zijn literaire teksten van deze vorm geschreven door diverse schrijvers, vanaf Juan del Enzina*, Lope de Vega** tot aan de dichters van de generatie ’27***.

De muzikale ontwikkeling van de Villancico was onderhevig aan diverse invloeden.

De Villancico Flamenco bestaat uit een gevarieerde groep van gezangen. We onderkennen twee groepen:

De traditionele Villancicos aflamencada (veranderd onder de invloed van flamenco)
Kerstthema’s, op een tangos- of buleria wijze vertolkt

De eerste komt overeen met het type Villancicos dat door koren gezongen wordt en waarbij de teksten vnl. door overlevering bewaard zijn gebleven.
De tweede kan getypeerd worden als “persoonlijke” Villancicos.

Het kwam geregeld voor dat flamencoartiesten, als de Kersttijd aanbrak, de in hun repertoire voorkomende Kerstnummers ook op plaat zetten. Er zijn dan ook opnames bewaard gebleven van artiesten zoals Manuel Vallejo, Pastora Pavón, Luisa Butrón, Pericón de Cádiz, Nina de la Puebla, etc.

Pericón de Cádiz (© www.tristeyazul.com)

Het couplet van de Villancicos heeft een moeilijk te herkennen maat, omdat deze zich aanpast aan de muziek. Gebruikelijk zijn een onbepaald aantal korte regels.

Met toestemming, vrij vertaald én aangevuld vanaf de site van “Centro Andaluz de Flamenco” (CAF) en “Centro Informático Científico de Andalucía” (CICA) / URL: http://caf.cica.es/

Overigens is het woord villancico afgeleid van het Latijnse woord Villano, wat boer betekent.

Villancicos por Bulerías door Camarón

Overzicht van alle beschreven palos (flamencostijlen)

* Juan del Enzina (1469 – 1529)
Juan del Enzina was een Spaanse poëet en componist, de stichter van het Spaanse Theater. Hij werd geboren in de buurt van Salamanca (Encina San Silvestre) en hij studeerde daar aan de lokale universiteit. Hij was lid van de hofhouding van de Hertog van Alba, muzikaal regisseur voor Paus Leo X in Rome, nadat hij daaraan voorafgaand tot priester gewijd was in 1519.

Hij schreef 14 stukken, waarvan er 8 gekwalificeerd kunnen worden als “herdersdicht” begeleid door muziek en dans.
Zijn gedichten waren de eerste stukken van seculiere aard (= wereldlijk) die in Spanje geschreven werden.
Hij werd ook gezien als een docent van de “Villancico” (muzikale dichtcompositie voor 3 of 4 stemmen).
Het meeste van zijn poëzie en muziek werd bewaard in het monumentale “Cancionero de palacio” (= zangbundel van het paleis).

** Félix Lope de Vega y Carpio (1562-1635)
Félix Lope de Vega was een “vruchtbare” toneelschrijver, pionier van het Spaanse drama, auteur van wel 1800 kluchten en blijspelen en een paar honderd kortere dramastukken, waarvan er ongeveer 500 zijn gepubliceerd (gedrukt).
Lope de Vega’s prestatie wordt onder de Spaanse schrijvers alleen voorbijgestreefd door Cervantes. Zijn leven was zo dramatisch als zijn toneelstukken. Zijn vele liefdesaffaires brachten hem zowel bekendheid als in problemen met justitie, resulterend in gevangenschap en verbanning.

Félix Lope de Vega y Carpio werd geboren in Madrid. Zijn ouders waren niet rijk en kwamen uit het berggebied van Santander, in noordelijk Spanje. Reeds als kind liet hij zien te beschikken over talent. Hij begon op vroege leeftijd verzen samen te stellen, nog voordat hij een pen kon gebruiken. Op de 10 jarige leeftijd begon hij gedichten vanuit het Latijn te vertalen, en op z’n twaalfde schreef hij zijn eerste stuk.
Lope studeerde bij de Jezuïten in Madrid, en na het studeren aan de Universiteit van Alcalá, ging hij in militaire dienst in 1583. Hij keerde vervolgens terug naar Madrid, en werd de leider van de literaire kringen. Rond die tijd kreeg hij een band met Elena Osorio, de gehuwde dochter van een belangrijke theatermanager. Zij werd de inspiratiebron voor de vroege gedichten van Lope. Toen Elena de voorkeur gaf aan een andere minnaar, viel Lope haar in zijn gedichten aan en werd daarvoor uiteindelijk verbannen uit Castilla voor de duur van twee jaar.

In 1588 trouwde Lope Isabela de Urbina van Madrid. Haar aristocratische familie had zich tegen het huwelijk met, de van een minder familie afkomstige, Lope verzet. Na een paar weken, sloot Lope zich aan bij de “Onzichtbare Armada”. dat was een vloot samengesteld door Philip II van Spanje bedoeld voor de invasie van Engeland, de onttroning van de protestante Elizabeth I en de plaatsing van Philip op de Engelse Troon.

De vernietiging van deze vloot tijdens de aanval kostte Spanje zijn heerschappij op de zeeën en maakte de weg vrij voor Engeland om Amerika te koloniseren.

Vanaf dat moment zakte de Spaanse status snel naar die van een tweederangs mogendheid onder de heerschappij van het Habsburgers, en speelde nooit meer een vooraanstaande rol in de Europese politiek. Tijdens deze periode schreef Lope “La hermosure de Angélica” gebaseerd op Ariosto’s Furioso Orlando.

Toen hij, na de nederlaag van Spanje, platzak huiswaarts keerde, vestigde hij zich met Isabela in Valencia. Hij ging in 1590 in dienst van de Hertog van Alba werken en bleef in Toledo tot 1595. Isabela stierf in de lente van dat jaar, en Lope keerde terug naar Madrid, waar hij voor een ongeoorloofde verhouding met Antonia Trillo werd vervolgd.
Hij schreef ook sonnetten aan Lucinda, een literair pseudoniem voor Micaela de Luxán, een geheimzinnige schoonheid.

Lope huwde in 1598 Doña Juana de Guardo, dochter van een rijke slager. Hij werd de secretaris van Markies van Malpica en Markies van Sarría. In de volgende jaren verdeelde Lope zijn tijd tussen Sevilla, waar Micaela en hun kinderen waren, en Madrid.
Zijn bekendheid als dramaschrijver was gevestigd tijdens de eeuwwisseling, en in 1598 werd Lope beroemd als balladeschrijver met de romantische herdersdicht La Arcadia.
In 1605 raakte hij bevriend met de Hertog van Sessa.
Ondanks zijn populariteit, aanhangers binnen de adelstand, en zijn hoge productiviteit, werd Lope beziggehouden door financiële problemen. Zijn zoon Carlos Félix stierf in 1612, wat hem ook neerslachtig maakte.

Lope kocht een huis in Calle de Francos in 1610. Drie jaar later stierf Doña Juana, en Lope kreeg achtereenvolgens liefdesaffaires met Jerónima de Burgos en Doña Marta de Nevares Santoyo. De getoonde indiscretie met haar werd zelfs door Cervantes bekritiseerd.
In 1614 sloot hij zich aan bij een godsdienstige orde en werd benoemd als ambtenaar van de Inquisitie. Lope’s werk werd niet door de kerk goedgekeurd, maar hij schreef veel van zijn blijspelen en kluchtentijdens zijn priesterschap. Paus Urban VIII echter, idealiseerde hem en gaf hem de titels Ridder van Malta en Dr. In de theologie in 1627.

Lope’s dochter Amarilis, die met blindheid en krankzinnigheid getroffen was, stierf in 1632. Zijn zoon Félix verdronk voor de kust van Venezuela, en een andere dochter, Antonia, werd ontvoerd.
Lope besteedde steeds meer tijd aan godsdienstige overwegingen en oefeningen, en pijnigde zichzelf steeds vaker door zodanig zichzelf langs de muren te wrijven dat die uiteindelijk helemaal bebloed waren. Hij stierf in Madrid op 26 augustus 1635, min of meer armlastig. Het grootste deel van zijn hoge inkomen werd besteed aan liefdadigheid en de kerk. Zijn staatsbegrafenis duurde negen dagen.

Lope’s productiviteit was fenomenaal: hij schepte op dat hij talrijke keren een stuk maakte en op het podium bracht binnen 24 uren. Zijn succes overschaduwde ook de pogingen van Cervantes als toneelschrijver. Lope schreef eens: "Niemand is zo stom om Miguel de Cervantes te bewonderen."

*** generatie ’27
Salvador Dali had met Luis Bunuel en Federico Garcia Lorca in de jaren '20 bij de “Residencia de Estudiantes” in Madrid geleefd. Deze plaats was enorm belangrijk door zijn intellectuele ambiance en grote artistieke “vruchtbaarheid” van zijn huurders. Dat duurt tot vandaag de dag voort als bloeiend cultureel centrum en plaats van “Consejo Superior de Investigaciones Cientificas”.

Het was dáár dat de groep dichters, die later de “Generatie van '27” genoemd zal worden, geboren werd. Voor het eerst sinds het begin van de 17de eeuw, viel een groep uitstekende lyrische talenten in Spanje samen: Jorge Guillen, Pedro Salinas, Federico Garcia Lorca, Rafaël Alberti, Vicente Aleixandre (Nobelprijs winnaar), Luis Cernuda, Damaso Alonso, Gerardo Diego...

Rafael Alberti

Vanuit de cultuur redenerend, vertegenwoordigde de “Generatie van '27” een uniek ogenblik waarin de heersende indrukken van de onbezorgde houding van avantguard, de illusie van modernistische kunst en het optimisme van het oude Continent tussen de oorlogen vertegenwoordigd waren.

De jonge kunstenaars werden in verrukking gebracht met de wereld van bioscoop, de ' lichten van de stad ', de breuk met bourgeoisie, de kunst van realisme en de illusie van een politieke en esthetische revolutie.

Elk van hen, leed in latere jaren, aan de enorme scheuren van de Burgeroorlog.
Federico Garcia Lorca werd vermoord door de Nationalisten en zijn dramatische dood symboliseerde dat van een volledige creatieve Generatie. Rafaël Alberti (overleed in 2001 in Santiago, Chili), Luis Cernuda, Pedro Salinas, Jorge Guillen, Rosa Chacel en Maria Zambrano werden gedwongen om in ballingschap buiten Spanje te gaan.

Federico García Lorca

Mail ons via: