De herkomst van de Petenera is niet helemaal zeker, althans; er bestaan verschillende versies over.
Er is een versie die zegt dat, gezien de teksten, het wel uit de Joodse historie moet komen, nu er geregeld gesproken wordt over synagoges. Dat sterkt de overtuiging dat de Petenera van Sefardische oorsprong zou zijn: van Spaanse joden.
Dolores
Een andere versie vertelt het meest wijd verbreide verhaal, nl. dat de Petenera is gecreëerd door een zigeunerzangeres, Dolores de Paterna, die afkomstig was uit Paterna de Rivera in Andalucía. Dolores “la Peternera” woonde en leefde wel in Paterna en was een mooie en heel goede zangeres met een typisch stemgeluid. Zij werd vervolgens de beroemdste inwoner van La Paterna. Ze zong Petenera en uiteindelijk ontstond het geloof dat zij ook de petenera gecreëerd had.
Het meest geloofwaardig, omdat de bron betrouwbaar is; Faustino Nuñez, is dat de Petenera afkomstig is vanuit Mexico. Blijkbaar wordt reeds in 1803 in Azteekse geschriften gesproken over de Petenera, als zeer melodieuze en harmonische muziek. Verder zijn er in de kranten uit Cádiz van rond 1820 al verwijzingen naar de Petenera terug te vinden. Daarin wordt gesproken over Petenara van Vera Cruz en Petenera Americana die vertolkt zouden zijn in de theaters in Cádiz.
Hoewel dus velen de hardnekkige overtuiging hebben dat de naam een afgeleide is van- dan wel een verbastering is van de naam Paterna, en dus afkomstig is van Paterna de la Rivera in Andalucía, heeft uitgebreid onderzoek inmiddels anders uitgewezen; Mexico is de bron.
De oudste opname is ingezongen door Antonio Pozo El Mochuelo. Er zijn 3 verschillende soorten Petenera bekend.
Petenera wordt door flamencos “la pete” genoemd.
Petenera is omgeven door bijgeloof. M.n. onder de zigeuners zou het ongeluk brengen om een Petenera te zingen of zelf er maar over te praten.
In het dorp Paterna de Rivera is inmiddels een standbeeld opgericht van Dolores. Jaarlijks vindt er sinds 1972 een Petenera zangwedstrijd plaats waarmee de inwoners van het dorp eer bewijzen aan zowel de Petenera als aan Dolores.
Mayte Martín zingt een Petenera begeleid door Pedro Sierra
