| |
Carmen Amaya
| Artiestennaam: |
Carmen Amaya |
| Eigenlijke naam: |
Carmen Amaya Amaya |
| Geboren: |
Op 2 november 1913 (of 1918) in Somorrostro (Barcelona) |
| Overleden: |
Op 19 november 1963 in Begur (Gerona-Barcelona) |
Carmen Amaya is wellicht de meest bekende flamencodanseres in de flamencohistorie.
Haar vader heeft in het begin nog hevig getwijfeld of hij niet beter in zijn dochter zou kunnen investeren als zangeres; want dat kon ze ook goed. Ze heeft ook nog een klein aantal plaatopnames gemaakt.
Ze was dochter van de flamencogitarist Francisco Amaya “El Chino”, kleindochter van de danser “Juan Amaya Jiménez” en haar tante was de danseres “La Faraona” uit Sacromonte in Granada.
Ze kwam uit een gezin met 6 kinderen; Paco, Leonor, María, Antonia and Antonio Amaya en uiteraard Carmen.
Ze was gehuwd met Juan Antonio Agüero.
In haar eerste jaren als danseres stond ze bekend onder de artiestennaam “La Capitana”. Ze had een behoorlijk temperament en was veeleisend voor haar omgeving; daar verdiende ze haar eerste bijnaam aan, de kapitein.
Ze begon al tijdens haar vroege jeugd, rond haar vierde jaar, met dansen, begeleid door haar vader op gitaar. Op haar zesde debuteerde ze in Bagur in het restaurant “Les Set Portes” en vervolgde haar optredens in de taverne “El Manquet”, in de strandtent “de La Puerta de la Paz”, in “El Cangrejo Flamenco”, “Casa Escaño” en nog vele andere plekken in Barcelona.
In die tijd zag Sabícas haar dansen en zag haar potentie en talent. Hij sprak haar vader er op aan en adviseerde hem om met haar naar Madrid te gaan om haar verder op te laten leiden. Haar vader had echter het geld niet om naar Madrid te verhuizen, maar Sabícas bood aan om daarvoor te zorgen. |
Carmen Amaya en
haar tante Juana (www.deflamenco.com)
|
Kort daarna vertrok “El Chino” met zijn dochter vanuit hun huis in Calle Nueva naar Madrid, waar ze vervolgens samenwoonden in een klein appartement. Daar danste ze o.a. in een taverne in de kelder van het “Palacio de la Música”.
Het daaropvolgende jaar toerde ze door Spanje als danseres in de companie van Manuel Vallejo.
In 1929 trad ze voor het eerst op in Parijs. In datzelfde jaar trad ze tijdens de wereldvoorstelling op voor de Spaanse Koning, Alfonso XIII. De plek waar ze destijds voor hem danste heet sinds eind jaren 80 het “Tablao de Carmen”.
Carmen Amaya (www.diariodejerez.es)
|
In 1935 werkte ze in het Madrileense theater “La Zarzuela” met Conchita Piquer en o.a. Miguel de Molina.
In 1936 toerde ze in Spanje rond langs alle belangrijke steden waarbij ze de toer moest afbreken in Valladolid i.v.m. het uitbreken van de Burgeroorlog. Ze verhuisde naar Lissabon, waar ze optrad met o.a. haar vader in het Café Arcadia. Vervolgens reisde ze naar Buenos Aires waar ze een jaar lang optrad in het Teatro Maravillas met Ramón Montoya. Ze hadden daar zo’n groot succes dat politie en brandweer de tweede dag er al bij moesten komen om de orde te handhaven tijdens de kaartverkoop.
Vervolgens toerde ze door het binnenland van Argentinië en keerde terug naar Teatro Maravillas waar ze wéér een heel seizoen optrad.
Ze was iemand die veel geld verdiende en dat ook gelijk weer uitgaf, ook voor cadeaus voor vrienden.
Na enige tijd ontstond er onenigheid binnen de familie- en vriendenkring, ze verliet de groep en vertrok naar Mexico-stad. |
Daar ontmoette ze in 1936 Sabícas opnieuw. Ze kenden elkaar nl. al van hun vroege jeugd, maar leerden elkaar nu pas goed kennen. Sabícas had haar ooit zien optreden in een restaurant (“Casa de Manquet”) in hun jeugd in Barcelona en was onder de indruk geraakt. Hij werd bevriend met haar en haar familie, maar ze verloren elkaar uit het oog.
Hij werd nu haar vaste gitarist en ze verzorgden veel optredens samen. Er werd gezegd dat ze ook een liefdesrelatie hadden, maar Carmen ontkende dat steeds en verklaarde consequent dat het slechts een zakelijke relatie was.
Van 1937 tot 1940 danste ze in Zuid-Amerika, zoals de hoofdsteden van Uruguay, Brazilië, Chili, Colombia, Venezuela, Argentinië, Cuba en Mexico. In die tijd maakte ze ook een aantal films.
In 1941 verhuisde ze naar New York waar ze al snel optrad in Carnegie Hall, samen met Sabícas en Antonio de Triana.
In 1942 werd ze gezien als een belangrijke artiest in Hollywood. Ze danste daar in haar versie van de voorstelling “El Amor Brujo” in het “Auditory Bowl” voor 20.000 toeschouwers begeleid door het Philharmonisch Orkest.
De toenmalige president van de V.S. nodigde haar in 1944 voor een feestje uit op het Witte Huis en schonk haar een kort jasje afgezet met diamanten.
Eind jaren 40 kreeg ze een relatie met een flamencogitarist, Juan Antonio Agüero, Op 19 oktober 1951 trouwden ze in Barcelona in de kerk van de parochie “San José y Santa Mónica”. |
Carmen Amaya (deflamenco)
|
In 1953 werd ze door president Truman uitgenodigd en verscheen ze op de cover van het beroemde tijdschrift “Life”.
In een documentaire over het leven van Marlon Brando werd ze genoemd als een van de vrouwen waarmee Marlon een relatie heeft gehad.
Hoewel ze ook bekend stond als een danseres die vaak – bijna altijd - in broekpak (traje corto) danste, dus dan als een man gekleed ging, was ze niet zoals vaak gedacht de eerste die dat deed; dat was immers “Trinidad La Cuenca”. Ze werd er ook geregeld van beschuldigd dat ze het (vrouwen-)dansen in flamenco aan het “ontvrouwelijken” was… later in haar carrière focuste ze meer op het vrouwelijk dansen en ging het “mannelijke” er behoorlijk vanaf.
Ze was te zien een een aantal films zoals “Sueños de gloria”, “Piernas de Plata”, “Vea a mi Abogado”, “Carmen Amaya y sus muchachos”, “Los Amores de un Torero”, “El sombrero de Paraná” en “Sigan al chico”.
Carmen Amaya (www.tristeyazul.com) |
Toen ze een keer optrad in Barcelona, waren de kaartjes snel uitverkocht en haar buurtgenoten, zigeuners, konden of geen kaartje kopen omdat ze dat niet konden betalen of geen kaartjes meer krijgen. Toen ze daar lucht van kreeg, trok ze na haar voorstelling gelijk naar de zigeunerbuurt en trad daar alsnog, gratis, voor de buurtgenoten op.
In 1959 werd een fontijn in haar wijk, Somostro, in Barcelona naar het vernoemd.
Gewild door de grote theaters trad ze tussen 1960 en haar dood in 1963 vrijwel continu op in Europa en Amerika; ze danste voor het laatst in Málaga. In haar laatste film “Los Tarantos” trad ze op naast een ander icoon van die tijd: “Antonio Gades”. De film heeft ze echter nooit kunnen zien zoals die in de bioscoop verscheen, omdat ze kort daarna in 1963 aan nierfalen overleed. |
Ze werd begraven op het “Cementiri del Sud-Oest” op de Montjuïc in Barcelona. Na enkele jaren is ze daar weggehaald en overgebracht naar een kerkhof in Santander; het “Cementerio De Ciriego” waar het familiegraf van haar man is.
We (mijn vriendin en ik) zijn daarheen geweest op 30 juli 2009. Na een gesprek met de begraafplaatsbeheerder bracht hij ons naar het familiepantheon waarin ze is bijgezet; een volledig onherkenbaar graf, althans niet herkenbaar als het graf van Carmen Amaya. De beheerder vertelde dat er wel eens mensen naar het graf kwamen en dan, bijvoorbeeld met kiezelsteentjes, haar naam op de steen vermeldden. Haar (schoon-)familie poetste dat echter steeds weer gelijk weg. Blijkbaar heeft ze ook een zeer trouwe fan, die al jaren iedere week weer bloemen komt brengen. Waarom ze niet genoemd staat op het graf en waarom de schoonfamilie steeds ieder herkenningsteken weghaalde was hem onbekend.
Na haar overlijden is er op diverse manieren een eerbetoon c.q. een blijvende herinnering gerealiseerd op diverse plekken. Ze is er een herdenkingsmonument in het Montjuic’s park in Barcelona, In Buenos Aires is een straat naar haar vernoemd en zoals ik al eerder zei, is er ook een fontijn die haar naam draagt in haar geboortewijk Somorrostro, Barcelona op de Plaza Brugada.
Er is ook nog een anekdote over Carmen Amaya. Op enig moment was er een danswedstrijd Farruca. De dansbewegingen in de Farruca zijn mede afkomstig vanuit het stierenvechten. Farruca wordt dan ook gezien als een typische mannendans, net als het stierenvechten, zeker destijds. Er waren in de voorrondes vele afvallers en iedereen moest ook in dezelfde kleren dansen om te voorkomen dat de jury afgeleid zou worden door de schoonheid of kwaliteit van de kleding van de deelnemers; het ging immer om de dans. Iedereen was in het zwart en had een gilet over de blouse aan. Toen de laatste twaalf dansers in de finale gedanst hadden en de jury wilde gaan beraadslagen over wie deze wedstrijd gewonnen had, kwam plotseling vanuit de coulissen een danser het podium opgelopen. Helemaal in het wit, met een hoed op en met de rug naar het publiek, liep hij naar het midden van het podium. Vervolgens danste hij een geweldige Farruca en het publiek ging helemaal uit z'n dak en hij kreeg een staande ovatie van zowel publiek als de jury. Het was duidelijk wie de winnaar zou zijn: déze danser en niemand anders. Hij draaide zich naar het publiek, deed zijn hoed af......en toen vielen de lange zwarte haren over de schouders omlaag. Het was een vrouw die zo geweldig deze mannendans gedanst had: Carmen Amaya!
CD’s waarop Carmen Amaya te horen is:
1989: "En Familia - Carmen Amaya"; Cantaores de Epoca.
1989: “La herencia de la sangre”
1990: “Cantes de la campiña, bahía y sierra”
1991: "Carmen Amaya" La Reina del Sacromonte
1996: "Carmen Amaya" Chant du Monde
2008: "Carmen Amaya" Grabaciones Discos Pizarra año 1948- 50
Films waaraan ze heeft meegewerkt:
1935 - La Hija de Juan Simón
1939 - María de la O
1942 - Aires de Andalucía
1942 - Maravilloa del toreo
1942 - Seda, sangre y sol
1942 - El sombrero de Paraná
1944 - Piernas de plata
1944 - Sigan al chico
1944 - Sueños de gloria
1944 - Carmen Amaya y sus muchachos
1945 - Los Amores de un Torero
1945 - Vea a mi abogado
1945 - Quand te tues-tu?
1954 - Castrito y la Lámpara de Aladino Dringue
1958 - Música en la Noche
1963 - Los Tarantos
Films over haar:
1975 - Canciones de Nuestra Vida
1988 - Gypsy Heart
2003 - Queen of the Gypsies
2009 - Premis Gaudí de l'Acadèmia del Cenema Català
Korte films
1939: El embrujo del fandango
1941: Danzas gitanas
|
|
