Home > Cultura > Stierenvechten > Tegendraads

Stierenvechten tegen de stroom in...

Velen zullen wellicht denken dat alleen Spanjaarden matador zijn (geweest), maar behalve de Nederlander Nikko Norte, zijn er nog wel veel meer. Sowieso uit landen met een vanuit Spanje geïmporteerde traditie hierin, zoals Mexico, Venezuela en Colombia, maar ook uit landen zónder een traditie op dit gebied, zoals:
- Ricardo Chibanga, een matador uit Angola (zie foto in banner),
- Higa Matsuya , een Japanner,
- Lucien Orlewski, een Fransman van Pools-Vietnamese ouders,
- Vicente Hong, een Chinees,
- Said Kazak Manzor, geboren in Israel,
- Fran Evans Kelly, een Brit,
- Roberto Ryan, een Amerikaan en
- Esrnesto Pastor Lavergne, een Puerto Ricaan.

Ze hebben het allemaal moeilijk gehad om "ertussen" te geraken: het gesloten bolwerk van de Spaanse matadores. Maar, misschien nog wel veel moeilijker dan buitenlanders, hebben vrouwen het in deze wereld. Toch zijn er een aantal vrouwen die in de laatste 75 jaar doorgedrongen zijn in het wereldje, soms alleen in Zuid- en Midden-Amerika, soms ook tot in Spanje.

Lees bijvoorbeeld het artikel van de Volkskrant uit 1999 over Christina Sánchez;

Cristina Sánchez, 27 jaar en afkomstig uit de provincie Madrid, is het gelukt. Als eerste vrouw in de geschiedenis is zij toegetreden tot het gezelschap van de professionele stierenvechters en wel met zo'n elan dat zij voor haar mannelijke collega's niet hoeft onder te doen.

Slechts één detail onderscheidt haar, schreef een recensent: 'Zij is de enige die geen postizo draagt.' Dat is, grof vertaald, een ballenbeschermer, een hulpstuk dat het mannelijk orgaan van de torero niet alleen dient te beschermen, maar het ook extra reliëf geeft in zijn strakke broek.

Een glorieuze carrière ligt in het verschiet voor Cristina Sánchez, de vrouw die de toegang tot het ultieme mannenbolwerk heeft geslecht. Althans, daar zag het naar uit tot voor een paar maanden.
Maar de blonde Cristina heeft zich vergist, zij heeft het taboe niet doorbroken, maar slechts tijdelijk aan het wankelen gebracht. Haar collega's hebben haar zo ingepeperd dat de arena geen plaats is voor een vrouw, dat zij zich er uiteindelijk bij neerlegt.

Verontwaardigd, gedesillusioneerd en gedeprimeerd is ze, en haar beslissing is moeilijk maar definitief: ze stopt ermee.

'Ik wist dat het niet makkelijk zou zijn', zegt Sánchez met verstikte stem op een persconferentie in het Madrileense hotel Reina Victoria, traditioneel de ontmoetingsplaats van torero's en hun fans. 'Maar ik was ervan overtuigd dat een zo opmerkelijk optreden in de belangrijkste plaza ter wereld mij de waardering van mijn collega's zou opleveren.

Ik heb hard gevochten en nooit misbruik gemaakt van het feit dat ik een vrouw ben, maar ik kan er niet meer tegen.' Met dat optreden verwijst Cristina Sánchez naar het grootste stierenfeest ter wereld, de San Isidro in Madrid, waar zij precies een jaar geleden een daverend succes had. In de arena Las Ventas deed zij vol overtuiging wat in het jargon heet de 'bevestiging van de alternativa', het doctoraalexamen voor stierenvechters. Het laaiend enthousiaste publiek accepteerde niet alleen de vrouw in de arena, maar sloot haar in de armen.

Een jaar later is de droom verstoord, om één enkele reden: de macho-collega's weigeren samen met haar in een programma op te treden.
'Ik ben dit jaar in geen enkele van de grote arena's gevraagd, omdat sommige mannelijke collega's weigeren met mij op hetzelfde affiche te staan. Ik ben niet in Castellón geweest, niet in Valencia, niet in Madrid. Ik heb genoegen moeten nemen met plaza's beneden mijn categorie. Het was plotseling alsof ik weer helemaal opnieuw moest beginnen. Als het zo moet, trek ik mij liever terug.' Namen wil Cristina niet noemen. 'Iedereen weet wie het zijn.

Dit seizoen heb ik mij totaal in de steek gelaten gevoeld. Mijn manager Casas organiseert zelf de corrida in Castellón en zelfs daar heeft hij mij niet in het programma weten te krijgen. Bovendien is hij ook de manager van vier andere torero's en hij heeft niets gedaan tegen de leegte waarin die mij hebben gelaten.'

De meeste torero's vinden dat vrouwen niet thuishoren in de fiesta, hun plaats is de tribune, vanwaar zij de helden dienen te adoreren. Een van de felste critici van Sánchez is Jesulín de Ubrique.

Jesulín leverde in het verleden speciale, door de televisie uitgezonden duels met stieren voor een publiek van enkel vrouwen, die hem na afloop bedolven onder bloemen en lingerie. 'Ik begrijp dat vrouwen het graag willen', zei hij vorig jaar, 'maar zij missen de kracht om te slagen als matador (killer).'

Aan het eind van de vorige eeuw bestonden er wat groepjes senoritas toreras, die volgens de deskundigen van die dagen zulke beklagenswaardige voorstellingen gaven dat zij de hoon van het publiek opriepen.

Een reeks schandalen leidde tot ingrijpen van hogerhand: bij koninklijk besluit werd het in 1910 vrouwen verboden zich aan het stierenvechten te wagen. Een van de populairste van deze dames was La Reverta, die na het verbod als man vermomd verder ging als novillero (leerling-torero) onder de naam Agustin Rodríguez, en niemand die het ooit merkte.

Dictator Franco bekrachtigde na de Burgeroorlog het verbod, en pas na zijn dood in 1975 doken er wat novilleras op. In Mexico konden vrouwen wel hun gang gaan, al waren de enkele torera's daar niet al te succesvol en werden zij zeker niet geaccepteerd door het milieu. De enige Spaanse van naam was Maribel Atienza, die haar 'examen' deed in Mexico en daar een sobere staat van dienst wist op te bouwen.

Cristina Sánchez kreeg het stierenvechten met de paplepel ingegoten. Haar vader was banderillero, een van de mannen die in het begin van de corrida gekleurde spiezen in de nek van de stier planten.

Op haar 14de wist Cristina wat ze wilde worden: geen kapster, waarvoor ze een opleiding aan het volgen was, maar torero. Haar ouders hadden bezwaren, maar gingen overstag en schreven haar in bij de Escuela de Tauromaquía in Madrid, een van de grote 'vakopleidingen' in Spanje.

Haar eerste succesjes boekte Cristina in Latijns Amerika. Maar als novillera stormde ze de Spaanse wereld van de corrida binnen: in 1995 werd zij op de schouders door de grote poort van Las Ventas in Madrid naar buiten gedragen, de hoogste eer die de stierenvechter ten deel kan vallen. Ook in La Maestranza, het mekka van de fiesta in Sevilla, maakte zij indruk.
In 1997 slaagde zij in het Franse Nîmes, aan de hand van de oude meester Curro Romero, voor haar alternativa.
De bevestiging daarvan, en de voltooiing van het doctoraalexamen, volgde een jaar later in Madrid: vanaf dat moment telde zij officieel mee bij de groten.

Sánchez was over het examen 'supertevreden, ook al zijn de oren uitgebleven'. Wanneer de stier gedood is, bepaalt het publiek of de torero als trofee een oor mag afsnijden, twee oren, de staart, of, als summum, op de schouders van zijn helpers het strijdperk mag verlaten.

In haar eerste volledige jaar deed Cristina Sánchez mee aan 61 corrida's en veroverde ze 86 oren. Zij eindigde als nummer 12 op de ranglijst van 120 Europese torero's. Bij haar examen in Las Ventas trof zij een zwakke stier, maar in zo'n geval, wist ze, 'moet je laten zien dat je in elk geval boven het dier staat. Mijn voornaamste zorg waren de beroepsmensen, degenen die weten wat het is je voor een stier te plaatsen, te bewijzen dat ik dat onder de knie heb, en dat ik niks cadeau heb gekregen.' Dat zij zelf een barrière had geslecht, betekende niet dat de vrouw nu plotseling was geaccepteerd in het wereldje.

Maakt Cristina Sánchez een einde aan het machismo in de corrida? 'Ik vrees van niet', zei ze vorig jaar al. 'Helemaal niet zelfs. De vrouw ontwikkelt zich, maar het gaat langzaam. Wanneer het moment van de waarheid daar is, kost het ons veel meer moeite dan de anderen. Ik heb de erkenning van de professionals en van het publiek. Maar de vrouw is niet binnengedrongen in de wereld van het stierenvechten.

Ze geloven in mij om wat ik gedaan heb, maar in hun hart vertrouwen ze er niet op dat een andere vrouw het ook kan.'

Ook haar eigen succes bleek niet bestand tegen de vijandigheid der collega's. Het publiek en de organisatoren stonden achter haar, maar de concurrentie werkte aan haar versnelde val. 'Nee, natuurlijk niet', bitste dit voorjaar de portier van La Maestranza in Sevilla op de vraag of Cristina Sánchez niet op het progamma van de Feria stond omdat zij een vrouw is. 'Zij is gewoon niet goed genoeg om hier te mogen meedoen. Wij hebben niks tegen vrouwen.'

'Haar probleem is niet de kwaliteit, maar de erkenning', zegt haar manager Simón Casas. 'Haar collega's willen niet met haar op één affiche. Zelfs in mijn eigen programma in Castellón krijg ik het niet voor elkaar. Wat zij bereikt heeft, heeft niemand bereikt. Maar als werkelijk alles tegenwerkt, kan zelfs El Cid van zijn paard vallen. Zij is haar motivatie kwijt.
De laatste tijd, en dat was nooit eerder gebeurd, was zij overgeleverd aan de stieren. Ik heb haar zelf gezegd dat zo doorgaan geen zin heeft. Je leven riskeren voor niks.' Bij haar laatste optreden, in het Madrileense dorp El Molar, miste Cristina Sánchez jammerlijk toen ze met het zwaard de stier de genadesteek moest toebrengen. Het moment van de waarheid, zoals dit in vakkringen heet, is niet haar sterkste punt, zoals ze zelf heeft toegegeven. Casas: 'Ja, daar is ze nooit echt goed in geweest.
Omdat ik ook de manager ben geweest van rejoneadora (een helper die vanaf een paard de stier met een lans bewerkt) Maria Sara, kan ik verklaren dat dat heel natuurlijk is. Mijn theorie, zo men wil mijn psychoanalytische interpretatie, is dat vrouwen zijn geboren om leven te geven en dat het ze daardoor moeite kost leven te ontnemen. Maar dat incident in El Molar is niet de reden dat zij stopt.' De reden is het onwrikbare machismo in de wereld van het stierenvechten?

'Ja', zegt Cristina Sánchez. 'Ja, zo mag je het noemen: het machismo.' En dat terwijl, zo verklaarde zij eerder, 'een stier niet vraagt naar het geslacht van de torero in de plaza.'

De commentatoren en de recensenten hebben weinig woorden vuilgemaakt aan het vertrek van de vorig jaar nog bejubelde vrouw. De aangeklaagde collega's reageren al helemaal niet. Sánchez zal in het najaar nog wat afscheids-corrida's doen, en daarna hebben de kerels het rijk weer alleen. In dat rijk past de met gegrinnik ontvangen suggestie na afloop van de persconferentie: 'Ze zal wel zwanger zijn.'

www.volkskrant.nl

Christina was niet de eerste, niet de laatste en ze is ook niet alleen gebleven in de vervulling van haar passie. Er waren / zijn Raquel Sánchez, Mari Paz Vega, Hilda Tenorio, Juanita Cruz en nog anderen. Ze blijven voorlopig in de minderheid en het gaat blijkbaar iets makkelijker in Zuid- en Midden-Amerika dan het in Spanje geaccepteerd wordt...

Mail ons via: