Onze vaste columniste schrijft iedere 6 weken een column. De onderwerpkeuze is vrij, maar is uiteraard wel flamenco- en Spaanse cultuur gerelateerd.
Een korte flamencobiografie van Jacky Westerhof:
Jacky Westerhof is de eigenaresse van Academia Estrella, haar eigen flamencodanschool die ze in 1995 startte in Arnhem.
Zij geeft workshops in binnen- en buitenland en treedt op met haar eigen flamencogroep Alabanza. Daarnaast verzorgt ze op verzoek ook lezingen (in Nederlands of Spaans). Ze is afgestudeerd en beëdigd tolk Spaans - Nederlands v.v.
Verder is ze werkzaam als docente bij de Stichting ArtEZ (HBO-dansacademie) in Arnhem, afdeling docentenopleiding, (voorheen-) specialisatie Flamencodans. Daarbinnen heeft ze, gedurende ruim 25 jaar, toekomstige flamencodansdocenten opgeleid.
Na haar afstuderen in 1984 aan de dansacademie te Arnhem vertrok zij als 22-jarige met een beurs van het ministerie van WVC naar Spanje.
Ze heeft in Cádiz en Madrid langere tijd gewoond en flamencodanslessen genomen; zowel groepslessen als privélessen.
Ze is als danseres en adviseuse betrokken geweest bij de opera producties van Carmen in Ahoy in Rotterdam, het Sportpaleis te Antwerpen en het Gelredome te Arnhem.
Ook heeft ze als freelance danseres gewerkt met verschillende groepen, onder andere voor de Nederlandse televisie (Geef nooit op van Peter-Jan Rens, Tineke, Toen was geluk nog heel gewoon, Tros Triviant, Lieve Martine, en de Show van je leven), Duitse televisie (Linda de Mol) en de Spaanse televisie (Canal Sur).
In samenwerking met de zigeunerformatie het Rosenberg Trio trok ze gedurende het seizoen 2004 - 2005 door het land met een theatertour. In latere jaren bestond er een samenwerking met Roma Mirando, het Koninklijk Zigeunerorkest.
In juli / augustus 2011 danste zij (en ook haar demogroep) in de voorstelling Wat(er) beweegt als onderdeel van de kunstroute Verdronken dorpen van de Spaanse choreografe Libertad Pozo Rodríguez. In deze open lucht voorstelling (Oud Zevenaar) werd zowel flamenco als moderne dans gedanst.
Dit keer wil ik het graag over de fusion-groep Ketama hebben, die helaas al niet meer bestaat, maar in mijn tijd toen ik veel in Spanje verbleef ontzettend populair was. Er waren zelfs momenten dat de leden van de groep niet meer normaal over straat konden vanwege de fans. Ook ik behoorde tot de fans, maar het was gelukkig niet door mij dat ze niet meer gewoon over straat konden gaan. Ik was meer van de rustige soort die in haar eentje in de auto of op de dansvloer op hun muziek helemaal uit haar dak kon gaan. Liedjes uit volle borst meezingen als niemand je hoort en dat soort dingen.
Ik was vooral weg van de zanger Antonio Carmonaen dan doel ik op zijn stem en manier van zingen. Hij zag er niet verkeerd uit, maar had wel een neus waar je u tegen zei. Maar laat ik niet te hard van stapel lopen en bij het begin beginnen, zeker voor diegenen die deze groep niet kennen is het misschien leuk om eerst iets over de achtergrond te horen.
De groep Ketama werd begin jaren 80 opgericht en bestond in eerste instantie uit de volgende leden: José Soto (Sorderita), Ray Heredia en Juan José Carmona Amaya (el Camborio). Vervolgens verlieten de eerste twee de groep om zich op hun solo carrières te gaan richten, waarna Antonio Carmona Amaya en José Miguel Carmona Niño zich bij de groep voegden.
Antonio Carmona
Aan Sorderita heb ik een mooie en een minder mooie herinnering. Laat ik met de minder mooie beginnen en het vooral kort houden. Mijn toenmalige vriend trok in een bepaalde periode veel met hem op en raakte zwaar verslaafd aan de drugs, natuurlijk is de gebruiker zelf verantwoordelijk maar dat neemt niet weg dat ik er een nasmaak aan heb overgehouden.
Gelukkig is er ook een mooie herinnering en wel in flamencobar Candela. Daar was ik onder in de kelder op een feestje waar op een rustig moment Sorderita een alegrías ging zingen die mij recht in het hart raakte. Zo kwetsbaar en zo ontroerend, jaren later hoorde ik hetzelfde nummer op een plaat van Ketama en kwam er toen pas achter dat ik dat nummer al live gehoord had van de maker zelf. Kwetsbaar door de hoge zachte stem en ontroerend door de tekst die mij enorm aansprak. Een momentopname die ik nu nog steeds voor de geest kan halen als ik mijn ogen dichtdoe.
Sorderita - Me Llama (Alegrías)
Aan Ray Heredia (volledige naam José Heredia Bermúdez) heb ik ander soort herinneringen overgehouden. Zijn vader, el Josele, was flamencodanser en liep veel rond in de dansstudio’s van het oude Amor de Diós. Als je op het bord met de lestijden stond te kijken dan was hij er als de kippen bij om een praatje te maken en je over te halen om bij hem les te nemen. Ik was jong en vond hem eng door zijn afwijkend oog (een oog leek uit de oogkas te vallen) en door zijn sneaky houding. Ik betrapte hem een keer op gluren door een ventilator gat waar een jonge danseres in een oefenstudio haar dans stond te repeteren. Daarvoor moest hij halverwege een trap op zijn knieën om door het gat te kunnen kijken.
Josele in Amor de Dios
Toen een gevorderde amateurleerling van mij naar Madrid ging had ik haar verteld hoe het in Amor de Dios functioneerde en zij vertelde dat alles precies verliep zoals ik haar beschreven had. Terwijl ze op het bord naar het lesrooster keek werd ze aangesproken door Josele die probeerde haar over te halen om bij hem les te nemen. Later hoorde ik via via wat dingen over zijn privélessen die ik hier niet allemaal zal herhalen, maar één daarvan zal ik eruit pikken. Als hij privéles gaf presteerde hij het om zijn leerling te laten oefenen, terwijl hij koffie ging drinken in een nabij gelegen bar. Na een poosje kwam hij terug, leerde een nieuwe pas aan en vertrok dan weer onder de slogan goed oefenen is belangrijk.
Ray Heredia
Ray Heredia zelf was zanger en gitarist binnen de groep Ketama, maar omdat hij vrijwel alle instrumenten kon bespelen had hij de bijnaam el Prince Español (verwijst naar de Engelstalige Prince). Hij schreef teksten en muziek en wordt beschouwd als een van de belangrijkste voortrekkers van de stroming Nuevo Flamenco. Helaas is hij maar 28 jaar oud geworden. Hij was verslaafd aan de heroïne en overleed op 17 juli 1991. Op dat moment was ik in Spanje en ik kan me nog herinneren dat iemand mij vertelde dat ze hem gevonden hadden met de spuit nog in zijn arm.
o.a. Camborio (linkse gitarist) begeleidt Manolo Soler (danser) in Los Canasteros
El Camborio heb ik niet zoveel van dichtbij meegemaakt en die keren dat ik hem gezien heb liet hij een hele rustige indruk op mij achter. Hij is de broer van Antonio Carmona, de latere zanger van Ketama en de zoon van flamencogitarist Juan Habichuela. Het meest heb ik el Camborio aan het werk gezien in het Madrileense tablao Los Canasteros waar ik graag naar toe ging en waar hij een tijdje vaste gitarist was.
Antonio Carmona kwam pas later bij de groep Ketama en verving de zanger Sorderita. Zijn stem raakt mij enorm in bepaalde liedjes, daarom hieronder een fragment van een tangos die hij zingt op de cd En un ratito. De cd is opgenomen in de kelder van flamencobar Candela.
Ay siento, pero lo siento, Het spijt mij
no quiso hacerte daño ik wilde je geen pijn doen
porque fue un amor sincero omdat het oprechte liefde was
me equivocaba cuando ik vergiste me toen
te decía te quiero, me equivoqué ik zei dat ik van je hield
Ay quiéreme Hou van mij
aunque tus ojos no me miren ook al kijken je ogen mij niet aan
pero quiéreme maar hou van mij
aunque tu boca no me bese ook al kust jouw mond mij niet
pero quiéreme maar hou van mij
ay quiéreme hasta la muerte hou van mij tot aan de dood
José Miguel Carmona Niño (Josemi) is de zoon van gitarist Pepe Habichuela en danseres Amparo Niño. Hij maakte in de jaren 90 deel uit van de bekende flamencopop groep La Barbería del Sur en stapte in 1990 over naar Ketama (Red: hij heeft pas een nieuw album uit: “De Cerca”). Over hem weet ik niet zoveel, maar ik kan me nog wel herinneren dat ik een keer naar een flamenco-optreden in de stadsschouwburg van Utrecht ging. Zijn beide ouders traden op. Pepe Habichuela was geweldig, maar wie was toch dat paard dat ook zo nodig mee moest doen? In vergelijking met de rest van de groep viel zij helemaal uit de toon. Later hoorde ik dat deze flamencodanseres de vrouw van de gitarist was en tijdens de tournee voor de hele groep kookte. Oeps.
Pepe Habichuela en Josemi Carmona
Goed, nu gaan we weer terug naar de groep Ketama.
In het begin van de jaren 80 had je in de muziekscene de Movida madrileña (wilde periode met veel drugs als afzetting tegen de jarenlange censuur en dictatuur). Er ontstonden veel nieuwe stromingen ook binnen flamenco. Binnen die context werd Ketama opgericht, vernoemd naar een vallei in Marokko in het Rifgebergte waar ook hasj wordt verbouwd.
covers van Songhai,
Konfusión en Pa gente con alma
Wat ik zo mooi vind aan de muziek van Ketama is dat ze iedere keer als ze op reis zijn geweest die invloeden terug te horen zijn in hun muziek. Bijvoorbeeld in Songhai hoor je Afrikaans invloeden, in Konfusión invloeden van Ibiza, in Pa gente con alma salsa invloeden, ook kan ik me een sevillanas herinneren waarin iedere copla een ander uitgangspunt had, bijvoorbeeld de jazz in Harlem.
Voor de hoes van een van hun eerste platen poseerden zij in de kelder van Candela; dat was op het album La pipa de kif.
Ook hebben zij in het voorprogramma van Prince opgetreden toen hij een concert gaf in Madrid. Daar was ik bij en de sfeer was geweldig. Volgens mij was het in een uitverkocht voetbalstadion van Vicente Calderón, maar helemaal zeker weet ik het niet meer. Toen ik met collega-danseres Marta een eigen flamencogroep begon heette die Chupendi. Je raadt het al, naar een liedje van Ketama. Op de site van mijn school heb ik een stukje tekst van Ketama staan en een aantal jaren lang heb ik aan de eerstejaars van de dansacademie een choreografie aangeleerd op het nummer Agustito, juist ook van Ketama.
Agustito
Ik vond het erg jammer dat de groep in 2004 na 20 jaar uit elkaar ging, maar ja, zoals een goede flamencovriend mij al eens zei: Nada es eterno.
Hieronder volgt ter afsluiting van deze column de tekst van een van mijn lievelingsliedjes.
Het komt van de cd TomaKetama! (nummer 8).
Met de muziek erbij is natuurlijk nog veel beter!
Grito con el korazón
Yo sé que se verán de nuevo nuestros caminos,
yo no pierdo la esperanza mientras lío un cigarillo;
hay cosas que golpean dentro del alma,
que no te parezca extraño que te quiero, vida mía.
Ik weet dat onze wegen zich weer zullen kruisen, ik blijf hoop houden terwijl ik een sjekkie draai; er gaan dingen tekeer binnen de ziel, vind het niet vreemd dat ik van je hou, mijn lief.
Hoy quiero detener el tiempo entre tus manos,
llenarnos de brisa fresca en la senda que dejamos
eterno el tiempo de regreso, en tu mirada,
vives en el pensamiento de mil noches que no acaban.
Vandaag wil ik de tijd vasthouden met jouw handen, ons vullen met frisse wind in het spoor dat we achterlaten eeuwig is de tijd van terugkeer, in jouw blik, jij leeft in de gedachten van duizend en een nacht die nooit ophouden.
Y el mundo sigue, mientras tú te vas
y parte de mí contigo se irá.
En de wereld draait door, terwijl jij weggaat en een deel van mij zal met jouw meegaan.
Grito con el corazón, suena el eco de tu voz,
vive en mi guitarra. Tu canción me llena el alma.
(2x)
Ik schreeuw met mijn hart, de echo van jouw stem, leeft voort in mijn gitaar. Jouw lied vult mijn ziel.
Mi suerte, destino del silencio, brota un suspiro
y el tiempo me irá curando mientras busco mi camino.
Mi alma dibuja momentos de amor y sangre,
que no te parezca extraño que te quiero, vida mía.
Mijn geluk, bestemming van de rust, een zucht ontspringt en de tijd zal mijn wonden helen terwijl ik mijn weg zoek. Mijn ziel tekent momenten van liefde en bloed, kijk niet vreemd op dat ik van je hou, mijn lief.
Y el mundo sigue...
Grito con el corazón...
Rompe el silencio en mi voz
unos ojos sin tristeza, vuela mi corazón,
no pierdo la esperanza,
no hay canción desesperada.
De stilte breekt door in mijn stem een paar ogen zonder verdriet, mijn hart vliegt, ik verlies de hoop niet, er bestaat geen hopeloos lied.