El rincón de Jacky Westerhof

Onze vaste columniste schrijft iedere 6 weken een column. De onderwerpkeuze is vrij, maar is uiteraard wel flamenco- en Spaanse cultuur gerelateerd.

Een korte flamencobiografie van Jacky Westerhof:

Jacky Westerhof is de eigenaresse van Academia Estrella, haar eigen flamencodanschool die ze in 1995 startte in Arnhem.

Zij geeft workshops in binnen- en buitenland en treedt op met haar eigen flamencogroep Alabanza. Daarnaast verzorgt ze op verzoek ook lezingen (in Nederlands of Spaans). Ze is afgestudeerd en beëdigd tolk Spaans - Nederlands v.v.

Verder is ze werkzaam als docente bij de Stichting ArtEZ (HBO-dansacademie) in Arnhem, afdeling docentenopleiding, (voorheen-) specialisatie Flamencodans. Daarbinnen heeft ze, gedurende ruim 25 jaar, toekomstige flamencodansdocenten opgeleid.

Na haar afstuderen in 1984 aan de dansacademie te Arnhem vertrok zij als 22-jarige met een beurs van het ministerie van WVC naar Spanje. Ze heeft in Cádiz en Madrid langere tijd gewoond en flamencodanslessen genomen; zowel groepslessen als privélessen. Ze is als danseres en adviseuse betrokken geweest bij de opera producties van Carmen in Ahoy in Rotterdam, het Sportpaleis te Antwerpen en het Gelredome te Arnhem. Ook heeft ze als freelance danseres gewerkt met verschillende groepen, onder andere voor de Nederlandse televisie (Geef nooit op van Peter-Jan Rens, Tineke, Toen was geluk nog heel gewoon, Tros Triviant, Lieve Martine, en de Show van je leven), Duitse televisie (Linda de Mol) en de Spaanse televisie (Canal Sur).

In samenwerking met de zigeunerformatie het Rosenberg Trio trok ze gedurende het seizoen 2004 - 2005 door het land met een theatertour. In latere jaren bestond er een samenwerking met Roma Mirando, het Koninklijk Zigeunerorkest.

In juli / augustus 2011 danste zij (en ook haar demogroep) in de voorstelling Wat(er) beweegt als onderdeel van de kunstroute Verdronken dorpen van de Spaanse choreografe Libertad Pozo Rodríguez. In deze open lucht voorstelling (Oud Zevenaar) werd zowel flamenco als moderne dans gedanst.

~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~

Column nr. 33
Geplaatst: 14 mei 2016

Tablao flamenco

door Jacky Westerhof

Vanaf de eerste keer dat ik in Spanje kwam, dat moet in 1983 zijn geweest toen onze docent ons  mee nam op studiereis naar Madrid, liet hij ons kennis maken met het fenomeen tablao flamenco. Ik was zwaar onder de indruk en nog steeds bezoek ik af en toe als ik in Spanje ben en de kans krijg een tablao.
Mijn huidige favorieten zijn El Cordobés in Barcelona op de Ramblas, El Corral de la Morería en Las Carboneras in Madrid. Als je de kans krijgt moet je echt een keer gaan!

Maar voordat ik verder ga zullen we eerst eens kijken wat een tablao nou eigenlijk is.
In het vertaal woordenboek kom je de volgende betekenissen tegen:
1. (plataforma) podium (voor de uitvoering van flamencodansen).
2. (bar etc.) flamencogelegenheid, flamencotent.
3. flamencogezelschap.

Het woord tablao verwijst naar het houten podium waarop gedanst wordt, maar ook naar de flamencogelegenheden die in de jaren 60 van de vorige eeuw ontstonden als opvolgers van de cafés cantantes. Onder het genot van een hapje of drankje kon je een flamenco optreden bijwonen. Tot slot wordt het woord ook gebruikt voor de groep die optreedt.
Het tablao waar deze column over gaat is dus een café/restaurant waar je iets kunt drinken en/of eten terwijl je naar een flamencovoorstelling kijkt. Schrik niet van de prijzen, want meestal zit de voorstelling daarbij inbegrepen. Vandaar dat mijn docent altijd zei: Bestel geen water of koffie, maar een cuba libre of whisky/cola, want de prijs komt op hetzelfde neer.

Oude prijslijst Corral de la Morería

In de jaren 80 waren er best veel tablaos in Madrid realiseer ik me nu. Je had Corral de la Pacheca waar ik volgens mij maar één keer geweest ben. Onlangs zag ik een paar fragmenten van een optreden van Lola Flores die waren opgenomen in dit tablao. Maar ook Isabel Pantoja (een bekende volkszangeres) heeft daar opgetreden. Het woord corral staat voor theater op een binnenplaats vanuit historisch oogpunt gezien.

Dan was er nog Arco de Cuchilleros gelegen aan de Plaza Mayor. Cuchilleros betekent messenmakers, omdat in die buurt veel messenmakers werkten. In dat tablao ben ik wat vaker geweest, omdat daar een bevriend echtpaar van mijn docent werkte, Marisa en Juan.

Juan

Je had het cuadro de la casa (vaste groep van het huis) en Marisa en Juan waren de solisten. Zij dansten ieder een solo en eindigden samen. We hadden een mooie tafel direct grenzend aan het podium en ik kon mijn geluk niet op. Toen Marisa op kwam lopen met een bata de cola (lange sleepjurk) werd het nog spannender. De eerste paar draaien ging het nog goed, maar toen kwam het moment dat de bata rakelings over onze tafel scheerde en de cuba libres in het rond vlogen, iedereen riep olé, we kregen nieuwe drankjes en de rest van de voorstelling hielden we angstvallig onze glazen vast. (Op de foto kun je zien hoe lang de sleep was en hoe dicht de tafeltjes aan het podium grensden. Ook heb ik nog het onderzettertje bewaard waar de cuba libres op stonden).

Bata de cola

Onderzettertje

Verder was er het tablao Torres Bermejas, dat er van binnen heel Moors uitzag als een soort Alhambra van Granada in het klein. In dit tablao hebben veel grote artiesten opgetreden, waaronder de bekende zanger Camarón die daar Paco de Lucía heeft leren kennen. Het tablao is in 1960 opgericht en bestaat nog steeds.
Op de foto zie je een stukje van het interieur. De muzikanten hebben petten op als eerbetoon aan de klederdracht van Madrid (chotis).De gitarist in het midden kwam ik vaak op flamencofeestjes tegen. Als hij dronken was ging hij altijd uiensoep nadoen. Gitaarspelen ging hem beter af.

Torres Bermejas

Dan komen we bij Los Canasteros in die tijd mijn favoriete tablao. Helaas bestaat het niet meer. Het is opgericht door de bekende zanger Manolo Caracol. Het podium was een soort grot idee en het was een hele chique zaak die nog een eigen ouderwetse toiletjuffrouw had met zo’n schoteltje bij de deur. Ik heb daar heel wat keren met kippenvel op de armen gezeten. Op de foto zie je een herinnering aan de noche jerezana met La Macanita en op de achtergrond een kleine Tomasito, die toen al een soort breakdance op bulerías deed.

Op de andere foto (beneden) danst Carmela Greco, de zus van Lola Greco en dochter van José Greco (de man die in de film Een reis om de wereld in 80 dagen een zapateado danst). Van haar heb ik later nog les gehad. Zij leerde mij veel over hoe je de rok kunt gebruiken tijdens het dansen, maar ze kon ook heel veel kletsen alsof ze met een groep vriendinnen was in plaats van dat ze les stond te geven. Rechts van haar staat Miguel, zanger en ex vriendje van een goede vriendin van mij. Links van haar zit één van de broertjes Carmona (later lid van de beroemde groep Ketama). De andere gitarist daar weer links van is El Bola (Agustín Carbonell).

Ik zat een keer in flamencobar Candela met een vriendin en de eigenaar van de bar aan een tafeltje te praten, toen Bola erbij kwam zitten. Het waren kleine, lage tafeltjes met onder de tafel heel weinig plaats voor de benen. Op een gegeven moment voel ik een hand op mijn knie waarop ik onder de tafel kijk. En ja hoor de handen van El Bola waren onder de tafel ongevraagd op zoek naar mijn vriendin. Het hield net zo snel op als het begonnen was…
Jaren later toen ik al weer terug in Nederland was hoorde ik van de eigenaar dat deze gitarist verliefd was geworden op een Braziliaanse en haar achterna was gereisd. Hij was even vergeten dat hij met een zigeunerin getrouwd was en zijn schoonvader, een bekende flamencozanger, dreigde hem iets aan te doen als hij weer voet op Spaanse bodem zou zetten. Het heeft flink wat jaren geduurd voordat deze gitarist weer naar Spanje terugkeerde.

Tablao Canasteros

Achter hem op de foto staat Chato de la Isla. Chato staat voor man met een platte neus (mij deed hij het meeste denken aan een pekinees) en de la isla staat voor eiland en daar wordt in dit geval San Fernando mee bedoeld, de plaats waar hij is geboren. Jaren nadat deze foto was genomen kwam ik in Madrid, door middel van een bevriende gitarist die David Serva heette en in Corral de la Morería werkte, in een gelegenheid terecht die Casa de Granada heette. Officieel was het dicht, maar het bevond zich boven in een pand met meerdere verdiepingen en als je op een bepaalde manier op de voordeur klopte uiteraard op compás van bulería werd er na een tijdje open gedaan. Bovenin het pand was dan vaak een flamencofeest in volle gang, waar je op straat niets van kon merken. Op een van die avonden was Chato de la Isla aanwezig en hij had het erg naar zijn zin dus hij kon ieder moment spontaan gaan zingen. Daar wilde ik natuurlijk wel bij zijn, want ik had op de markt twee cassettebandjes van hem gekocht die ik ontelbare keren afgeluisterd had en waardoor ik helemaal fan was geworden. Het werd later en later. Of kan ik beter zeggen steeds vroeger? Pas tegen de ochtend begon hij te zingen. Gelukkig werd mijn wachten beloond, maar daardoor heb ik wel mijn vliegtuig gemist. Mijn koffer stond in het hostal al ingepakt klaar, maar helaas kwam ik te laat op het vliegveld aan. Ik zal het nooit vergeten… ik vloog met Iberia… en had als student net genoeg geld om nog naar het vliegveld te reizen. Daar stond ik dan… vliegtuig gemist en geen geld om een nieuw ticket te kopen. Laat staan om terug te gaan naar het centrum van Madrid of om iemand te bellen voor hulp. Wat nu? Ik ben achteraan in de rij gaan staan van het loket waar een man hielp en heb toen ik aan de beurt was een heel zielig verhaal opgehangen. In eerste instantie had de man wel met mij te doen, maar kon hij mij niet helpen totdat ik hartverscheurend begon te huilen en de hele rij zich er mee ging bemoeien en het voor mij op nam. Met als gevolg dat ik een glaasje water, een zakdoek en … een nieuw ticket kreeg om terug naar Nederland te vliegen.

La Chunga

In Cafe de Chinitas heb ik La Chunga zien dansen. Iedereen danste op flamencoschoenen en zij als enige op blote voeten. Ze was klein, heel bruin en had een ontzettend holle rug. Wat ik van dit tablao zo mooi vond was de achtergrond, daar hingen allemaal mantóns en ik wist inmiddels hoe duur die waren dus daar hing een behoorlijk fortuin bij elkaar.

Folder van Zambra

Cristobal Reyes (de oom van Joaquín Cortés) was in die tijd de leider van het gezelschap en de danseressen hadden dagelijks een les van hem in de Amor de Dios studio’s op de oude locatie. Op een dag ging ik een les kijken. Er werd een nieuwe choreografie ingestudeerd en een van de danseressen bewoog haar rok niet naar zijn zin. Hij liet haar de rok uittrekken, deed ‘m zelf aan om de beweging voor te doen, terwijl zij in haar panty stond toe te kijken. Ik voelde mij als toeschouwer aardig opgelaten, laat staan hoe dat meisje zich wel niet gevoeld moet hebben… In Zambra hebben Marta en ik ook nog samen in het publiek gezeten bij een voorstelling met Joaquín Cortés, Adrián Galia en Antonio Canales. Het optreden was geweldig, moet je voorstellen; drie goede dansers, de een die nog beter voor de dag wilde komen dan de ander. Helaas kregen wij er maar gedeeltes van mee. Mijn toenmalige vriend had voor kaartjes gezorgd, maar kon op de avond zelf niet mee en zonder begeleiding van een man, dat kon natuurlijk niet. Dus nam Diego een goede betrouwbare vriend zijn plek in die helaas niet zo veel op had met flamenco en er de hele tijd door heen zat te praten. De man hield maar niet op. Dus zat er voor Marta en mij niets anders op dan om de beurt naar hem te luisteren zodat de ander nog iets van de voorstelling meekreeg.

Buiten Madrid lag ook nog een soort van tablao, daar moest je echt met de taxi naar toe. Het lag aan een snelweg en heettte Venta del Gato. Daar heb ik Joaquín Ruiz en Charo Espino eens zien optreden. In het publiek zat een vreselijk dronken man, hij kon niet eens meer op zijn benen staan. Groot was mijn verbazing toen ze juist die man aan het eind op het podium uitnodigden. Hij moest op het podium worden geholpen en hield zich amper staande tussen  twee stoelen. De grootste verrassing kwam toen hij begon te zingen, zo rauw, zo mooi… Achteraf hoorde ik dat het Paco Toronjo was, zanger uit Huelva, en hij deed ook mee aan de documentaire Sevillanas van Carlos Saura.

Natuurlijk mag Corral de la Morería niet ontbreken. De eerste keer kwam ik daar tijdens een studiereis georganiseerd door mijn docent. Vroeg in de avond kwamen daar de toeristen, vaak hele bussen met Japanners, om te eten tijdens een optreden van het cuadro de la casa. Meestal zaten er in het cuadro 4 danseressen, 2 gitaristen en 1 of 2 zangers. Iedere danseres had een solo en ze eindigden met zijn allen met rumba of sevillanas. Na deze sessie gingen vrijwel alle Japanners weg, omdat ze dachten dat het afgelopen was. Maar dan begon het pas, want om 24.00 kwam(en) de solist(en). Die brachten ongeveer een show van een uur. Vervolgens kwam dan het cuadro de la casa weer met een tweede sessie. Het ging door tot de laatste klanten de deur uit waren en met een beetje pech was dat al gauw om 03:00 of 04:00 uur. Het was zwaar werk en werd heel erg onderbetaald. Daarbij kwam nog dat ze maar 1 dag in de week vrij hadden en 3 maanden lang steeds dezelfde solo moesten dansen. Petje af, ik weet niet of ik dat zou kunnen, volgens mij moet je heel sterk in je schoenen staan om dit te kunnen volhouden.

Blanca del Rey in het tablao Corral de la Morería

De vrouw van de eigenaar van dit tablao, Blanca del Rey, was danseres en uiteraard soliste.
Zij stond bekend om haar soleá met mantón. Een van de gitaristen die haar begeleidde, David Serva, was een vriend van mij en ook haar vaste zanger (El Flecha) kende ik vanuit het hostal waar ik verbleef. Zodoende namen zij mij mee naar de kleedkamer en werd ik aan Blanca voorgesteld. Ik schrok ervan hoe klein de kleedkamers waren, voor mijn gevoel kon je er je kont nog niet keren en ik kon geen woord uitbrengen. Ik was verlegen, wist niet wat ik moest zeggen en al helemaal niet in het Spaans. Jaren later heb ik van haar mantónles gehad in Jerez, maar helaas weinig geleerd. Zij kletste veel en deed weinig, jammer, we kwamen bijna niet aan dansen toe. Op de foto zie je Blanca in de sessie van 24:00 uur, gitarist David Serva en El Flecha diegene die het dichtst bij haar in de buurt staat.
In het cuadro werkte op een gegeven moment ook Vicky (Victoria Duende) een hele goede danseres afkomstig uit Sevilla die een veelbelovende toekomst voor zich had, maar helaas in het cuadro belandde en ver beneden haar kunnen danste, omdat ze een klein kindje had, in de steek gelaten was door haar man en dus niet meer op tournee kon, omdat zij bij haar kindje moest blijven.

Tablao Villa Rosa in Madrid

Corral de la Morería bestaat nog steeds en in Madrid kun je tegenwoordig ook naar Las Carboneras, Casa Patas of Villa Rosa. Die laatste ligt aan de Plaza Santa Ana en was vroeger een zeer bekend tablao. Na de sluiting werd het een tijdje een discotheek en tegenwoordig is het weer een tablao. Het interieur is prachtig en zeker de moeite van een kijkje waard. Ook de buitenkant ziet er prachtig en authentiek uit. De kwaliteit van het optreden is afhankelijk van de artiesten van die avond, dat verandert nog al eens dus daar kan ik niet zo veel over zeggen. Het was de laatste keer wel erg toeristisch geworden.
Laten we eindigen met een leuke anekdote over dit tablao. Het heeft 2 ingangen die redelijk ver uit elkaar liggen. Ingang 1 (vooringang): Kunnen we de voorstelling zien onder het genot van een copa? Ja, in de bar (ver weg van het podium). Ingang 2 (zij-ingang) en andere portier. Zelfde vraag. Geen enkel probleem. Gaat u maar zitten waar u wilt!

Hoofdingang van tablao Villa Rosa

Jacky Westerhof

REAGEER OP DE COLUMN!

~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~|~

De volgende column verschijnt op 25 juni 2016