Flamenco op de Werelderfgoedlijst

Het lijkt goed om te weten dat flamenco is opgenomen op de UNESCO-lijst van Culturele Werelderfgoederen.

Isabel Bayon danst op zang van Miguel Poveda (www.esflamenco.com)

De Commissie bestaat uit 21 vertegenwoordigers van aangesloten landen. Een erfgoed is een goed dat onvervangbaar is, uniek en eigenlijk geen “eigendom” van een land is, maar van de hele wereld. Dat betekent ook dat indien bijvoorbeeld een goed zijn “unieke” status verliest, het door de Commissie van de lijst afgehaald kan worden.

Er is ook in deze lijst een sectie “bedreigd”: dat zijn werelderfgoederen die in hun bestaan bedreigd worden, m.n. door menselijk handelen. In die gevallen blijkt dat er snel handelen noodzakelijk is om het goed te behouden en dan komt er wel geld vrij vanuit de UNESCO om mee te helpen e.e.a. te realiseren. Er bestaat ook een “immateriële werelderfgoederen-lijst; de lijst van “Meesterwerken van het orale en immateriële erfgoed van de mensheid”. De opname op de werelderfgoedlijst levert géén geld op. Ieder land blijft zelf verantwoordelijk voor het behoud van het erfgoed.

Aquaduct in Segovia

Er bestaat een lijst van criteria; deze lijst is in 2005 vastgesteld. Er moet altijd voldaan worden aan de eis van “exceptionele universele waarde”. De invulling van dit begrip gebeurt aan de hand van een lijst van 10 criteria waar het genomineerde goed aan ten minste één eis moet voldoen:

1. het vertegenwoordigt een meesterwerk van een creatief menselijk genie

2. het stelt een belangrijke interactie van menselijke waarden ten toon, gedurende een tijdspanne of binnen een cultureel gedeelte van de wereld, voor ontwikkelingen in architectuur of technologie, monumentale kunsten, stadsontwerp of landschapsinrichting

Mesquita van Córdoba

3. het draagt een unieke of op zijn minste een exceptionele getuigenis van een culturele traditie of een samenleving, welke nog voortleeft of is verdwenen

4. het is een bijzonder voorbeeld van een type gebouw of architectonische of technologische samenstelling van een landschap, welke significante stappen in de menselijke geschiedenis voorstelt

5. het is een bijzonder voorbeeld van een traditionele menselijke bewoning of landgebruik, welke een cultuur (of culturen) vertegenwoordigt. Bijzonder wanneer het kwetsbaar is geworden ten gevolge van onomkeerbare veranderingen

6. het is direct of zijdelings geassocieerd met gebeurtenissen of levende tradities, met ideeën, of geloof, met artistieke en literaire werken of bijzonder universele betekenis (de commissie beschouwt dit criterium alleen toepasbaar in bijzondere omstandigheden en alleen in verbinding met een ander cultureel of natuurlijk criterium op de lijst)

7. het is een voorbeeld van belangrijke stappen in de geschiedenis van de aarde

8. het vertegenwoordigt lopende ecologische en biologische processen

9. het herbergt de belangrijkste natuurlijke onderkomens voor het behoud van globale significante biodiversiteit

10. het is een gebied met een exceptionele natuurlijke schoonheid.

Bovenstaand kan gehaald worden uit de overeenkomst van 2 februari 2005.

Enrique Morente

Flamenco
In 2009 werd door Spanje de aanvraag ingediend om "flamenco" als nieuw in de lijst op te nemen item te accepteren; als immateriëel werelderfgoed van Spanje. Op 16 november 2010 was het zover; Flamenco werd toegevoegd aan de immateriële werelderfgoedlijst tijdens de commissievergadering in Nairobi (Kenia). Daar werden 46 voordrachten van 33 landen beoordeeld.
Vervolgens heeft de regionale overheid van Andalucía op 16 november 2011 deze dag (16 november dus) uitgeroepen tot "el día del flamenco".

In 2005 probeerde Spanje al eens eerder om Flamenco op deze lijst te krijgen, maar dat werd destijds niet gehonoreerd. Dat kwam o.a. omdat Spanje en niet voldoende voorbereid was en het verzoek niet juist onderbouwd had: er werd gewezen op de noodzaak om flamenco erin op te nemen omdat het gevaar liep te verdwijnen, terwijl daar natuurlijk geen sprake van was.
Deze keer probeerde Spanje het op 26 augustus 2009 wederom en met de steun van vele instellingen, artiesten en de bevolking van Andalusië, die met 2 miljoen stemmen de kandidatuur steunde, lukte het nu dus wel. Dat gebeurde o.a. ook omdat een heleboel artiesten en anderen die aan flamenco gerelateerd zijn de aanvraag steunden, door een verklaring te ondertekenen die bij de aanvraag gevoegd werd.

Die verklaring zag er als volgt uit:

Verklaring van de bij de gemeenschap betrokkene:

De heer / mevrouw … verklaart voor de Organisatie van de Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur (UNESCO):

 
1.         Dat ik ben geïnformeerd door het Regionale Departement van Cultuur van de

Autonome regering van Andalusië (Spanje), via het Andalusische Bureau
voor de ontwikkeling van Flamenco, over de aanvraag voor de opname van
Flamenco op de "UNESCO Lijst van het immateriële culturele Erfgoed van de Mensheid".

2.         Dat ik, als vertegenwoordiger van de gemeenschap rechtstreeks verband

houdend met flamenco, geloof dat de opname op de UNESCO Werelderfgoedlijst van het allergrootste belang is voor de bescherming en verspreiding er van.

3.         Dat ik hierbij ondersteuning verleen aan het voorgenoemde initiatief en in alle vrijheid mijn instemming betuig met de aanvraag zoals hierboven bedoeld.

 
Ten blijke waarvan ik deze verklaring heb ondertekend in Sevilla op ….…….2009.

Naam / Handtekening:

Bovenstaande verklaring werd door vele leiders van flamencoinstellingen en flamencoartiesten opgemaakt, ondertekend en als bijlage bij het verzoek gevoegd.
Hieronder een lijst van degene die daadwerkelijk hun steun in de vorm van een ondertekende verklaring hebben gegeven:

de vereniging van flamencoartiesten van Córdoba,

de overkoepelende organisatie van Andalusische flamencopeñas,

de Flamencovereniging van Extremadura,

de Federatie van Flamencoverenigingen van Extremadura,

de Federatie van flamencopeñas in Almería, Cádiz, Córdoba, Huelva, Granada, Jaén, Málaga, Sevilla,

de provinciale federatie van flamencopeñas in Badajoz en Cáceres,

de Stichting Zigeuner Cultuur,

de Federatie van Zigeunervrouwen,

de Nationale Zigeunervereniging,

de Federatie van zigeunerverenigingen in Extremadura,

de Antonio Mairena Stichting,

de Mario Maya Stichting

de Stichting Machado

de Stichting Cante de las Minas

de Flamencovereniging “Concha la Peñaranda” van Cartagena

De directeuren van

de Flamenco Bienal de Sevilla

het Flamencofestival van Jerez

het Gitaarfestival van Córdoba

het Mont de Marsan Flamencofestival

het Flamencofestival USA, Londen en Parijs

het Flamencozangfestival Lo Ferro

het Flamencoballet van Andalusië

De coördinatoren van

de Flamencoworkshop in het Casino van Cartagena

het “Flamenco en universiteit” programma van de autonome Andalusische regering

En de aanvraag werd ondersteund door een website.

Nu Flamenco opgenomen is op deze lijst is het eveneens opgenomen in het lesprogramma van de middelbare scholen in Andalucía, als bijvak. Daartoe gaan o.a. de klassen naar Jerez om daar in het Centro Andaluz de Flamenco films en boeken te bekijken. Ik heb zelf meegemaakt dat een grote groep leerlingen aanwezig was bij een persconferentie van Miguel Poveda die de volgende dag tijdens het Flamencfestival in Jerez zou gaan optreden.

Flamenco heeft ook de aandacht van de Spaanse overheid en dat is terug te zien in de diverse stichtingen en verenigingen die een rol spelen in de behartiging van de belangen en het in stand houden van flamenco als cultureel erfgoed.

1. De regionale overheid van Andalucía richtte in 1989 het Flamencocentrum op in Jerez de la Frontera (Centro Andaluz de Flamenco: http://www.juntadeandalucia.es/cultura/centroandaluzflamenco). Met meer dan 300.000 opnames bezitten zij het grootste flamencoarchief ter wereld.
2. In 1994 werd het Agentschap voor de ontwikkeling van Flamenco opgericht; een instituut alleen opgericht om alle inspanningen te verenigen m.b.t. de bescherming en verspreiding van flamenco (Agencia Andaluza para el Desarrollo del Flamenco is gevestigd in Sevilla)
3. Als er nieuws is of als er subsidie beschikbaar gesteld wordt dan publiceert de regionale overheid dat op hun website.
4. Het door de Andalusische overheid erkennen van flamencoartiesten door ze tot ereburgers te benoemen of ze te eren met een onderscheiding (medaille van Andalucía).
5. In artikel 68 van de autonomiestatuten van Andalucía hebben ze flamenco opgenomen als een onderscheidend element van hun culturele erfgoed.
6. De regionale overheid heeft maatregelen genomen zodat de diverse flamencovormen juridisch beschermd worden in de autonome regio’s Andalucía, Extremadura en in Badajoz.
7. De regionale overheid van Extremadura heeft een flamenco-onderzoekscentrum opgericht, het “Centro Extremeño de Flamenco” in Badajoz
8. In 1981 werd in Murcia in het Centrum voor Theater, Muziek en Folklore een afdeling opgericht werd flamenco gestudeerd kan worden
9. Er is een netwerk van honderden peñas flamencas en culturele verenigingen met als doel de bescherming, het behoud en de verspreiding van flamenco.
10. Er worden stichtingen, genaamd naar flamencoartiesten, opgericht met als doel flamenco te promoten en de nalatenschap van de betreffende artiest te publiceren en de artiest te eren.
11. Het opnemen in het seizoensprogramma van flamenco in het Madrileense Nationale Muziek Auditorium door het Spaanse Ministerie van Cultuur
12. Het op de cultuuragenda houden van flamenco bij het Cervantes Instituut
13. Het toekennen van Nationale Muziek- en Dansprijzen voor de (inter)nationale flamencoartiesten
14. Ondersteuning gedurende bijna 50 jaar van nationale wedstrijden, zoals in Córdoba (sinds 1956) en in La Unión (sinds 1961).
15. Het vestigen van flamencogitaarleerstoelen aan de conservatoria van Córdoba en Murcia.
16. Het verstrekken van subsidies van publieke instellingen in Andalucía, Extremadura en Murcia voor de grote flamencovoorstellingen, en daarnaast het steunen van de publicatie van berichten, boeken en flamenco-opnames.
17. Het verstrekken van flamencostudiebeurzen voor studie en training van aankomende artiesten
18. Het erkennen van flamenco-artiesten door het toekennen van Extremadura’s creatieve prijzen
19. Het instellen van prijzen als de “Flamenco Hoy” die bij stemming toegekend worden door flamencorecensenten.
20. In 1999 werden de plaatopnames van de flamencozangeres Pastora Pavón, Niña de los Peines tot belangrijk cultureel bezit verklaard door het cultuurdepartement van de regionale overheid van Andalucía.
21. De regionale overheid van Andalucía is bezig om een aantal verschillende expressievormen van flamenco te laten opnemen in de Algemene catalogus van het historisch erfgoed van Andalucía, zoals “La Escuela Sevillana de Baile”, “La Escuela Bolera de Baile”, “Los Verdiales de los Montes de Málaga”, “La Juerga Gitana de Jerez”,” La Zambomba Flamenca Jerezana”, “Los Trovos” en “La Zambra del Sacromonte Granadino”.
22. De formele procedures zijn in Extremadura gestart om Flamenco te registreren als een erfgoed van culturele betekenis.
23. De regionale overheid van Murcia is bezig om een aantal verschillende expressievormen van flamenco te laten opnemen in de Algemene catalogus van het historisch erfgoed van Andalucía, zoals “El cante de las minas”. Inmiddels zijn al geregistreerd; “Los cantes de levante de Cartagena” en “Los cantes de levante de La Unión” en “El Trovo”.

Daarnaast is er, met financiële steun van het bekende biermerk "Cruzcampo" een flamenco leerstoel gesticht aan het Conservatorium van Sevilla. Er werd daar al wetenschappelijk onderzoek verricht maar het heeft er nu dus een vaste plek verworven. Op deze wijze bestaat er dus nu ook een mogelijkheid om te promoveren op een flamenco-onderwerp in Sevilla.

Er zijn ook diverse instellingen die zich deels of geheel bezighouden met de bescherming en verspreiding van flamenco: